วัฒนธรรมมาตรวัดของชาวไทยและจีน “ได้คืบจะเอาศอก : 得寸进尺”

สวัสดีค่ะทุกคนในวันนี้มาพบกับบทความดี  ๆ เกี่ยวกับสำนวนไทย-สำนวนจีนกันอีกเช่นเคยนะคะ ซึ่งในวันนี้ขอเสนอคำว่า “ได้คืบจะเอาศอก” สำหรับเพื่อน ๆ เคยได้ใช้สำนวนนี้ในสถานการณ์ไหนกันบ้างมาบ้างน้า ส่วนใหญ่แล้วเรามักจะใช้ในสถานการณ์ของการเปรียบเทียบถึงคำว่า “ไม่พอ” ใช่หรือเปล่าคะ เช่นว่า ฉันใช้ให้น้องไปเอาน้ำให้ พอกลับมาฉันใช้ให้เขาไปเอาข้าวมาให้กิน 55555 แบบนี้จะถือว่าเรียกว่า ได้คืบจะเอาศอกได้หรือเปล่าน้า เราลองมาดูความหมายของคำว่าได้คืบจะเอาศอกในแบบฉบับของสำนวนไทยกันดีกว่า

ตามความหมายของพจนานุกรมราชบัณฑิตยสถาน (สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, 2551) ได้กล่าวว่า…

 คืบ และ ศอก เป็นมาตราวัดแบบโบราณ. คืบ เป็นความยาวตั้งแต่ปลายนิ้วโป้งถึงปลายนิ้วนางหรือนิ้วก้อยเมื่อกางมือและเหยียดนิ้วทั้งสองออกจากกันเต็มที่. ส่วน ศอก เป็นความยาวตั้งแต่ปลายข้อศอกถึงปลายนิ้วกลาง ๑ ศอก มีความยาวเท่ากับ ๒ คืบ.

          สำนวนที่ว่าได้คืบจะเอาศอก เป็นคำกล่าวติเตียนว่าต้องการจะได้มากกว่าที่ได้มาแล้ว เช่น พอบริษัทเพิ่มเงินค่าล่วงเวลาให้ตามคำขอ พนักงานก็ขอขึ้นเงินเดือนอีก ได้คืบจะเอาศอกอย่างนี้ไม่ถูกต้อง. เขาแบ่งห้องให้อยู่ครึ่งหนึ่งก็น่าจะพอใจแล้ว จะขออยู่ทั้งห้องเลยได้อย่างไร ได้คืบจะเอาศอกไม่ดีหรอก. (อ้างถึงใน บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๖ กันยายน พ.ศ. ๒๕๕๑ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.)

ถ้าหากจะอิงตามความหมายที่กล่าวมาว่าหมายถึงความไม่รู้จักพอก็น่าจะเข้าใจได้ไม่ผิดนัก เหมือนกับการที่่ได้อะไรบางอย่างมาครอบครองก็เกิดความรู้สึกที่อยากได้มากขึ้นกว่าเดิม ซึ่งในสำนวนนี้ก็คล้ายกับสำนวนที่ว่า 得寸进尺 ซึ่่งคำว่า 得 หากแปลในบริบทนี้ก็คือ ได้ 寸 ก็คือมาตรวัดในภาษาจีนโดยเท่ากับ หนึ่่งนิ้ว (พอๆกับหนึ่งคืบเลย) 进 หมายถึงเข้าไป และ 尺 มีค่าเท่ากับ 10 寸 หรือสิบนิ้วนั่นเอง แปลแบบตัวก็คือได้หนึ่่งนิ่้วก็อยากจะเข้าไปอีกสิบนิ้วนั่นเอง เดี๋๋ยวเราลองมาดูกันนะคะว่าจีนแปลจีนนั้นจะแปลว่าอย่างไร

得到了一寸进而又想得到一尺。比喻贪心不足，欲望越来越高。

สามารถแปลตามความหมายที่กำกับมานี้ได้ว่า ได้รับแล้วหนึ่งนิ้วแต่กลับไม่พอ ยังต้องการให้ได้ถึงสิบนิ้ว เปรียบได้กับใจที่ไม่รู้พอ ความคาดหวังยิ่งสูงไปมากขึ้นๆ เรื่อยๆ นั่นแสดงได้ว่าความหมายและการเปรียบเปรยไม่ได้ต่างจากไทยเลย คำที่่น่า่สนใจว้นนี้ที่ควรเรียนรู้เกี่ยวกับไวยากรณ์ภาษาจีน ได้แก่คำว่า 得到 หมายถึงทำได้ ได้มาหรือได้รับ และคำว่า่ 越来越  หมายถึง ยิ่งนานยิ่ง… เช่น 越来越好 ยิ่งนานยิ่งดีขึ้น เป็นต้นค่า่

สิ่งที่เฟินได้ข้อสังเกตอย่างหนึ่งของมาตรวัดแบบไทยและจีน ในคนไทยสมัยโบราณอาจจะใช้การวัดแบบคะเนโดยเอาการวัดสั้นๆ มาเทียบค่ากับความยาวของบางส่วนในร่า่งกาย คืบหนึ่งคืบ หรือศอกหนึ่งศอก หรือแม้กระทั่งยาวเป็นวา วา เป็นหน่วยวัดความยาวของไทย มีที่มาจากการกางแขนทั้งสองออกไปข้างลำตัวในแนวราบ หนึ่งวาวัดจากปลายนิ้วกลางของแขนข้างหนึ่ง (หรือนิ้วอื่นที่ยาวที่สุดสำหรับบางคน) ผ่านอกไปยังปลายนิ้วกลางของแขนอีกข้าง แต่เนื่องจากระยะวาของแต่ละคนไม่เท่ากัน พระราชบัญญัติมาตราชั่ง ตวง วัด พระพุทธศักราช ๒๔๖๖ จึงกำหนดให้ 1 วายาวเท่ากับ 2 เมตรเป็นต้นมา และใช้อักษรย่อว่า ว. (https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A7%E0%B8%B2) ตอนเป็นเด็กตาหรือยายมักจะพูดมาตรวัดแบบนี้เพราะอยู่กันคนละยุคเช่น ตัดหอมใส่แกงเอายาวกี่นิ้ว ก็จะได้คำตอบจากยายมาว่าเอาประมาณคืบหนึ่งเป็นต้น หรือได้ปลามาตัวยาวมาก ยายก็จะบอกว่าปลายาวตัวเท่าศอกได้ เฟินเองก็แอบสงสัยอยู่เหมือนกันว่า คืบกับศอกของคนใหญ่และคนเล็กมันจะเท่ากันแค่ไหน กล่าวง่าย ๆ คือเราเอาการคาดคะเนภายในอวัยต่างๆของร่างกายเป็นมาตรวัดภายหลังที่ค่อยมายึดตามหลักการวัดแบบสากล ยายและตาจึงไม่เข้าใจว่า เมตรและเซนติเมตรมันยาวประมาณไหนแต่ถ้าพูดคืบ ศอก วา รับรองเข้าใจแน่นอนน ในส่วนของคนจีนก็ใช้มาตรวัดแบบไม้บรรทัดวัดที่ว่าอย่างนั้นเพราะคำว่า 尺 เองก็หมายถึง ไม้บรรทัดที่่่เอาไว้วัดนั่นเอง (尺子?) นั่นแสดงว่ามาตรวัดของคนจีนมีความแน่นอนและได้มาตรฐานตามการวัดมาก

สำหรับบทความของสำนวนนี้ก็ขอจบไว้เพียงเท่านี้ก่อน ก่อนจากกันเฟินมีโจทย์ให้ทุกคนลองเปลี่่ยนสำนวนเป็นเวอร์ชั่นตัวเองเล่นๆบ้าง เช่น ได้เดือนจะเอาดาว 得月进星 ใครอยากแชร์สำนวนเวอร์ชั่นตัวเองหรือหากเพื่อนๆ มีข้อสงส้ยหรือข้อแนะนำอะไรเกี่่ยวกับสำนวนไทยและจีนสามารถคอมเม้นต์เพื่อแลกเปลี่ยนเรียนรู้กับ www.5th.ltd ของเรากันได้เลยนะคะและสำนวนครั้งถัดไปจะเป็นสำนวนอะไรนั้นอย่าลืมติดตามกันนะคะ 再见！